De bodemstructuur heeft een groot effect op de afspoeling van bodemdeeltjes en fytoproducten. Organische stof (compost, stalmest, groenbedekkers, …) en calcium aanbrengen heeft een positief effect op de stabiliteit van de bodemdeeltjes en zorgt voor een kruimelige bodem. Zo vermijd je verslemping en neemt de infiltratiecapaciteit toe. De afwezigheid van storende en verdichte lagen in de bodem is ook cruciaal voor een goede infiltratie. Een verbeterde infiltratie leidt tot minder runoff en minder erosie.
Positieve veranderingen in de bodemkwaliteit voltrekken zich vaak langzaam. Ook het verbeteren van de bodemstructuur heeft tijd nodig. In dit nieuwsbericht geven we je een aantal zaken mee waarmee je rekening kunt houden.
Vermijd wateroverlast en bodemverdichting op jouw percelen
- Zorg voor voldoende afwatering van je perceel, zowel oppervlakkig als via drainage. Als er water is blijven staan in de spoorvorming, laat dat water dan zoveel mogelijk natuurlijk afvloeien.
- Controleer of de drainagebuizen in de gracht vrij zijn en het water goed kan aflopen.
- Berijd en bewerk het perceel pas bij voldoende droge omstandigheden (tot op de diepte van de bewerking). Gebruik bij voorkeur lichtere machines waarbij de last over meerdere wielen verdeeld is en kies aangepaste (brede) banden en een lage bandenspanning.
- Als je bijvoorbeeld tijdelijk vaste mest stockeert op het veld, rij dan niet zomaar willekeurig over het perceel, maar maak gebruik van een doordachte circulatie.
Figuur 1: Doordachte circulatie tijdens de oogst (rechts) te vergelijken met willekeurige trajecten (links). Bron: Prosensols - VLM
Van een natte oogst kan je leren…
In moeilijke teeltomstandigheden worden alle zones met een slechte bodemstructuur duidelijk zichtbaar. Langdurig (> 3 dagen) oppervlakkig stagnerend water op een akker kan wijzen op verdichting. Een verdichte laag in de bodem vaststellen kan door een prikstok of een metalen staaf handmatig met een constante snelheid in de bodem te duwen. Op de diepte waarop je weerstand voelt, is de grond verdicht. Het is interessant om de zones met structuurschade te kennen om ze in de volgende teelten te kunnen herstellen en vermijden.
Herstel aanwezige bodemverdichting
Krijg je te maken met verdichting op je perceel? Dan herstel je die best zo snel mogelijk. Ieder perceel moet je individueel beoordelen, maar we kunnen wel een onderscheid maken tussen oppervlakkige (tot 20 à 30 cm) en diepere bodemverdichting (tot 60 cm of meer).
Bodemverdichting in de bouwvoor is relatief gemakkelijk te verhelpen met klassieke grondbewerkingen, zoals ploegwerk of een niet-kerende bodembewerking. Zo kan je grote poriën vormen zonder dat je de bodemkluiten vernietigt. Voor de uiteindelijke opbrengst van de teelt is het belangrijk dat storende lagen in de bouwvoor volledig opgeheven worden bij de grondbewerkingen in het voorjaar.
Diepere verdichting opheffen (onder de ploeg- of bewerkingsdiepte) is een ander paar mouwen. Daarvoor kan je in eerste instantie kiezen voor diepwortelende (vang)gewassen, zoals granen en bladrammenas. Die teelten perforeren de verdichte bodemlagen. Diepgravende regenwormen, die zich door de verdichte lagen boren, kan je stimuleren door stalmest toe te dienen of oogstresten achter te laten op het perceel. Pas als het echt noodzakelijk blijkt ,kan je overwegen om de diepere verdichting mechanisch op te heffen door diepe decompactie (tot 40 cm diep).
LET OP: de diepere bewerking moet onder de juiste omstandigheden gebeuren, als de ondergrond voldoende droog is. Dat is niet het geval in het voorjaar! De beste periode voor een diepe grondbewerking is doorgaans de periode na de zomer (augustus tot oktober), wanneer de grondwatertafel op z’n laagst staat. Indien mogelijk teel je nu een gewas dat vroeg genoeg van het veld kan.
Bewerk de grond niet dieper dan nodig, maar tot net onder de verdichte laag. Bij een diepe decompactie is het ook belangrijk om de bodem niet te intensief te bewerken. (De afstand tussen de tanden mag voldoende groot zijn.) De verdichte laag moet doorbroken worden. Maar je heft ze best niet volledig op, zodat de draagkracht van de bodem behouden blijft. Doe je dat niet, dan dreig je bij de volgende bodembewerking een nog diepere verdichting te veroorzaken, zeker als je bij het ploegen in de ploegvoor rijdt.
Start niet te vroeg!
Wacht met de grondbewerking tot al het water weg is. Onderploegen of spitten van water verergert het probleem alleen maar. Let niet alleen op de vochtigheid van het zaaibed, maar vooral op de vochtigheid van de ondergrond. In het voorjaar blijft een verdichte bodem langer nat en koud, waardoor je hem pas later kan bewerken. Door het veld in te gaan met een spade kan je nagaan hoe het met je perceel gesteld is. Neem een schep aarde en werp die voor je uit. Blijft de aarde compact en valt ze niet uit elkaar, dan wacht je beter nog even om het perceel te berijden en te bewerken.
Tijd voor zaaibedbereiding?
Om te weten of de tijd rijp is voor zaaibedbereiding, neem je wat grond van de bovenste laag in je hand. Druk erop. Als de grond blijft plakken of je hem kan kneden, dan wacht je beter nog even.
Meer info
Inagro kan je helpen om je perceel te beoordelen! Contacteer Annelies Pollentier via 051 27 33 83 of
annelies.pollentier@inagro.be om verdichte lagen op te sporen en jouw bodemvruchtbaarheid in kaart te brengen.